چه موقع کلاچ بگیریم ؟

اکثر هنرجوها در اوایل رانندگی دقیقا نمی دانند چه زمان هایی نیاز به کلاچ گیری و نیم کلاچ هست یا خیر …

جواب این سوال بسیار ساده است . با همین مقاله “چه موقع کلاچ بگیریم” همراه شویم تا این موضوع برای همیشه برایمان جا بیفتد .  

کلاچ چیست ؟

ارتباط بین موتور و چرخش چرخ ها توسط دو قطعه “کلاچ” و “جعبه دنده” برقرار می شود .

این بدین معناست که اگر ماشین روشن باشد و کلاچ را تا انتها بگیریم ، ماشین حرکت نمی کند و دقیقا زمانی که کلاچ را بالا بیاوریم (اگر ماشین روی دنذده باشد) نیروی موتور ، ماشین را به حرکت در می آورد .

مواردی که نیاز به کلاچ گرفتن است :

1 – تعویض دنده

2 – رسیدن سرعت زیر 15 کیلومتر بر ساعت (دقیقا مشکل اکثر هنرجوها)

3 – می توان برای بهتر روشن شدن ماشین کلاچ گرفت

1 – تعویض دنده

یک چرخ دنده داخل جعبه دنده به موتور و یک چرخ دنده دیگر به چرخ ها وصل است که این دو چرخ دنده به هم وصل هستند .

اگر ما بدون قطع کردن موتور و چرخ ها اقدام به تعویض دنده (چه زیاد کردن دنده چه کم کردن دنده) کنیم ، ممکن است چرخ دنده ها در آن سرعت بالای چرخش ، آسیب ببینند یا خورد شوند .

2 – رسیدن سرعت زیر 15 کیلومتر (دقیقا مشکل اکثر هنرجوها)

مشکل اکثر هنرجوهای در همین مورد دوم است که هر کدام به به صورت کامل توضیح می دهیم .

• ترمز گیری
• ترافیک های شدید (حرکت لاکپشتی)
• سر پیچ ها
• سربالایی ها
• شروع به حرکت
• توقف ها
• ترمز گیری

“فقط در دنده یک و عقب” اگر سرعتمان بر اثر ترمز گیری به محدوده 15 کیلومتر رسید (دقیقا زمانی که ماشین جون ندارد و می خواهد خاموش شود) بلافاصله کلاچ را تا انتها گرفته تا از خاموشی ماشین جلوگیری شود و هم زمان اگر قصد توقف داشیتم ترمز را گرفته یا اگر از قبل گرفته ایم در همان وضعیت فشار دادن ادامه می دهیم .

نکته اول :

اگر سرعت به هر دلیلی به زیر حدود 18 کیلومتر رسید و قرار شد سرعت را کمتر کنیم یا بایستیم ، اول ترمز و سپس کلاچ را می گیریم .

نکته دوم :

همان طوری که گفتیم این دو حالت فقط در دنده یک و دنده عقب اتفاق می افتد که کلاچ بگیریم ولی اگر در دنده های 2 ، 3 ، 4 و 5 ترمز گرفتیم و ماشین نزدیک به خاموشی بود چه کنیم ؟

در این وضعیت باید فقط دنده کم (دنده معکوس) کنیم . مثلا اگر دنده 5 هستیم و کمی ترمزگرفتیم دنده را 4 کنیم یا اگر سرعتمان خیلی پایین تر آمد مثلا در محدوده ی سرعتی دنده 2 رسیدیم از دنده 5 به 2 معکوس بکشیم .

محدوده دنده ها را برای کم یا زیاد کردن دنده از کجا بدانیم :

موارد پایین در ماشین های مختلف ، کمی متفاوت است ولی در اکثر موارد صدق می کند .

• دنده یک تا ۲۵ و بهترین سرعت ۲۰ تا
• ۲ بین ۲۵ تا ۵۰ ، بهترین سرعت ۴۰ تا
• ۳ بین ۵۰ تا ۷۵ ، بهترین سرعت ۶۰ تا
• ۴ بین ۷۵ تا ۱۰۵ ، بهترین سرعت ۸۵ تا
• ۵ بالای ۹۰ به بالا ، بهترین سرعت ۱۱۰

(کمی که حرفه ای شدیم بدون توجه به موارد بالا با صدای موتور دنده را عوض می کنیم)

تبصره : ما گفتیم فقط ما مجازیم در دنده یک و دنده عقب برای جلوگیری از خاموشی ماشین کلاچ بگیریم ولی در عمل مخصوصا برای در افراد مبتدی می توانیم در برخی از شرایط خاص نیم کلاچ (نیم کلاچ را در پایین توضیح داده ایم) هم بگیریم (البته این موضوع را هیچ وقت جلوی افسری که از ما امتحان می گیرد یا مربی خود مطرح نکنیم ?) .

حالا این شرایطی که در دنده دو می توانیم نیم کلاچ کنیم کدام است :

اگر قبل از سر پیچ ها یا قبل از سرعت گیر یا قبل از دست انداز ، فرصت و سرعت عمل برای کم کردن دنده نداشتیم اگر دور موتورمان به زیر 2000 رسید و همچنان در حال ترمزگیری یا کم شدن سرعت بودیم برای جلو گیری از خاموشی ماشین ، فقط همان لحظه می توانیم نیم کلاچ کنیم .

ترافیک های شدید (حرکت لاکپشتی)

اگر در شهرهای شلوغ زندگی کنید ، قطعا دیدید که بعضی وقت ها در ترافیک هایی گیر می کنیم که معمولا بیشتر از دنده یک و نهایتا دنده دو نمی توانیم برانیم و اصولا وقتی از توقف بر اثر ترافیک شروع به حرکت می کنیم تا کمی جلو نرفته به دلیل توقف ماشین جلویی ما هم مجبور به توقف می شویم .

در این مواقع اصولا برای حرکت ، وقتی برای رسیدن به محدوده سرعتی دنده یک که 20 کیلومتر است را نداریم و قبل از این سرعت مجبور به توقف مجدد می شویم .

پس در سرعت هایی کمتر از دنده یک برای اینکه به موتور فشار نیاید و ماشین خاموش نشود کلاچ را تا انتها بالا نمی آوریم و با کم و زیاد کردن فشار روی پدال کلاچ سرعت را کم و زیاد و کنترل می کنیم .

به این عمل هم حرکت لاکپشتی هم با نیم کلاچ حرکت کردن گفته می شود .

توجه : قطعا اگر دنده ای کمتر از از دنده یک بود مثلا دنده “نیم” و بعد 1 و 2 و 3  و 4 و 5 ، نیازی به نیم کلاچ  نبود و با جا زدن همان دنده نیم ، کارمان راه می افتاد ?

برای یادگیری کامل پارک دوبل، مقاله “پارک دوبل (ساده ترین روش)” پیشنهاد میشود.

سر پیچ ها

اصولا ما وقتی به پیچ ها می رسیم برای کنترل بهتر ماشین کمی سرعت را کم می کنیم .

در دنده های یک و دو اصطلاحا دنده مرده می شود و ماشین رو به خاموشی می رود .

در این مواقع در دنده یک اگر سرعت حدود زیر 18 کیلومتر رسید با نیم کلاچ می توانیم پیچ را رد کنیم  و در دنده دو اگر قبل از پیچ اقدام به کم کردن دنده نکردیم در دور موتورهای زیر 2000 تا اگر دیدم دنده مرده شده و امکان خاموشی هست ، با لحظه ای نیم کلاچ پیچ را رد می کنیم .

نکته : هیچ وقت سر پیچ اقدام به کم کردن دنده نکنید و همیشه سعی کنید اگر نیاز به کم کردن سرعت در پیچ هست ، قبل از پیچ دنده را کم کنید .

سربالایی ها

در سربالایی ها ماشین ابتدا به ساکن ، توان حرکت دادن ماشین را ندارد . مخصوصا اگر سربالایی تند و یا بار یا سرنشین ماشین زیاد باشد .

برای همین با نیم کلاچ کردن (طولانی تر از مواقع عادی) در اول حرکت ، کمی به حرکت درآوردن ماشین کمک می کنیم و در ادامه می توانیم پارا از روی کلاچ برداریم .

و دوم مواقعی که ماشین در سربالایی قرار دارد و ممکن است عقب ، عقب برود .

البته تمام ماجرا در اینجا تمام نمی شود ، همان طور که قبلا گفتیم ما در حالت نیم کلاچ کنترل بیشتری روی ماشین داریم و اصولا در جاهایی مانند : رمپ (شیب پارکینگ) چه به صورت جلو و چه عقب ، مخصوصا اگر مجبور باشیم این سربالایی را دنده عقب طی کنیم کار برایمان سخت می شود .

(البته همیشه گفته می شود فقط اول مسیر را نیم کلاچ کنید و کل مسیر را نیم کلاچ رد نکنید چون صفحه کلاچ زود تمام می شود)

بین خودمان باشد ولی من “علی اسماعیلی” به افراد مبتدی می گویم تا زمانی که تسلط نصفه نیمه ای در این زمینه پیدا نکرده اید به حرف بقیه گوش نکنید و این رمپ های تند را تماما با نیم کلاچ رد کنید با این شرط که مدام سعی کنید هر دفعه میزان این نیم کلاچ را کمتر کنید .

شروع به حرکت

در شروع حرکت همیشه نیاز است کلاچ بگیریم تا دنده ای را جا بزنیم .

برای فهم بیشتر این بخش حتما ویدئوی آموزشی حرکت الکلنگی سایت ما را تماشا کنید .

توقف ها

برای هر توقفی نیاز هست کلاچ بگیریم و دنده را خلاص کنیم ولی اگر توقفمون خیلی کوتاه بود مثل ترافیک هایی که مدام و به سرعت نیاز به حرکت و ایست است و مثلا پشت چراغ قرمز هایی که کمتر از 5 ثانیه تا سبز شدن مانده نیازی به خلاص کردن دنده نیست و می توانیم این مدت دنده روی دنده یک باقی بماند و فقط کلاچ را تا انتها بفشاریم .

اول کلاچ یا ترمز ؟

همیشه اول ترمز می گیریم و بعد اگر نیاز شد کلاچ

تبصره : در سرعت های زیر حدودا 15 کیلومتر اول کلاچ و بلافاصله یا همزمان ترمز می گیریم .

چه زمان هایی نباید کلاچ بگیریم ؟

• سرپیچ ها مخصوصا پیچ های تند
• حین ترمزگیری مخصوصا در دنده های 3 ،4 و 5 ( در سرعت حدود و زیر 18 کیلومتر برای جلوگیری از خاموشی کلاچ گرفته شود)
• در سرپایینی ها مخصوصا جاده های لغزنده و یا سرپیچ ها
• در جاده های لغزنده (خیس ، یخی و برفی ، خاکی و ماسه ای)

در سرپایینی ماشین را خلاص کنیم یا از کلاچ استفاده کنیم ؟

در سرازیری ها مخصوصا در سرعت های نسبتا بالا نه خلاص برانیم و نه کلاچ را نگه داریم چون دو خطر را در پیش دارد .

• خارج شدن ماشین از کنترل
• سرعت گرفتن ماشین و در نتیجه عملکرد ضعیف ترمز و یا حتی قفل کردن یا خرابی ترمز (مخصوصا در ماشین های ایرانی)

نکته : توصیه می شود در سراشیبی و سربالایی ها ، با دنده سنگین (دنده های پایین ماننده دنده یک و دو) رانندگی شود .

توجه : بعضی ها به خاطر کاهش سوخت در سراشیبی ها خلاص رانندگی می کنند که طبق تجربه من اون یکم صرفه جویی اصلا به ریسک و خطر و خسارتش نمی ارزد .

نیم کلاچ و کلاچ چه تفاوتی دارند ؟

در ابتدای همین مقاله تقریبا به این سوال جواب داده ایم ولی به طور خلاصه هر وقت لازم باشد کل کلاچ را تا انتها فشاردهیم مانند :

• تعویض دنده
• ایست کامل
• شروع حرکت

کلاچ گیری گفته می شود و هر وقت کلاچ را تا انتها نفشاریم مانند :

• حرکت لاکپشتی
• شروع حرکت مدت کوتاهی در وضعیت نیم کلاچ قرار می گیرد .
• سربالایی ها
• مواقعی که نیاز به کنترل بیشتری در حرکت در دنده یک یا دنده عقب داریم . 

نیم کلاچ برای زمانی است که ماشین در سربالایی قرار دارد و ممکن است رو به عقب برگردد یا هنگامی که در سرازیری قرار دارد به کار می‌رود. نیم کلاچ در چنین وضعیت‌هایی به کنترل خودرو کمک می‌کند ولی کلاچ کامل برای استارت زدن و تعویض دنده ها مورد استفاده قرار می گیرد.

کلاچ گیری برای حرفه ای ها

1 – خلاصی ابتدایی کلاچ

افراد حرفه ای همیشه تو کلاچ گیری اول این خلاصی دستشون میاد و تو رانندگی اون خلاصی رو سریع رد می کنند .

مثلا کسی که می دونه کلاچ ماشینش وسط عمل می کنه موقع تعویض دنده به یکباره کلاچو بالا میاره و تمرکز و دقتشو برای باقی مسیر می زاره .

باید بدانیم که کلاچ تمام ماشین ها با هم متفاوت است و ممکن است بالاتر یا پایین تر عمل کند حتی مثلا دو پراید صفر

ما می توانیم بسته به سلیقه خودمان این بالا و پایینی را توسط مکانیکی یا حتی خودمان رگلاژ کنیم .

اکثر راننده های مبتدی چون از خاموش شدن ماشین می ترسند ، دوست دارند کلاچ بالا بگیرد ولی مثلا خود من هر چقدر کلاچ پایین تر عمل کند بیشتر خوشم می آید .

نکته : دلیل اینکه اکثر هنرجوها بعد از عادت و کار کردن با ماشین مربی در روز امتحان تو ذوقشان می خورد و شاید هم رد شوند ، تفاوت بالا یا پایین تر بودن کلاچ ماشین روز امتحان نسبت به ماشیم مربی خودشان هست .

برای همین ما همیشه به هنرجوها 3 توصیه مهم می کنیم :

• در صورت امکان قبل از امتحان یا اگر خدایی نکرده رد شدیم و جلسه اضافی برامون گذاشتند ، اون جلسه رو بخواهیم با ماشینی که افسر با اون امتحان می گیرد برداریم .
• اگر در منزل ماشینی هست با یک فرد وارد حتی مربی و … در یک جای خیلی خلوت بریم و با اون هم کمی رانندگی کنیم تا این تفاوت ها دستمون بیاد .
• از مربی مون بخواهیم که جلسه آخرمون رو با یه مربی دیگه جا به جا کنه هنرجوی دیگه بیاد با مربی ما جلسه آخرو کار کنه و ما هم با مربی اون تا حداقل یه ماشین غیر ماشین تمرینی خودمون رو هم تجربه کنیم .

اگر تمام موارد بالا نشد نگران نباشید و فقط از نظر ذهنی آمادگی اینو داشته باشید کلاچ تمام ماشین ها با هم فرق دارد و روز امتحان با افسر هماهنگ کنید و بگید می خوام کلاچ ماشین دستم بیاد و زمانی که ترمز دستی بالاست کلاج رو روی دنده آرام آرام بالا بیارید تا متوجه شوید کلاچ کجا عمل می کند .

برای یادگیری کامل رانندگی مطالعه مقاله “آموزش رانندگی ۰ تا ۱۰۰” پیشنهاد میشود.

2 – گاز دادن هنگام کلاچ گیری

افراد حرفه ای همیشه چون ماشین کله نکنه یا اصطلاحا تقه نزنه موقع تعویض هر دنده ای (چه زیاد کردن دنده چه کم کردن یا همون معکوش کشیدن دنده) ، کمی گاز می دن تا تعویض دنده به نرمی انجام شود . برای فهم بهتر از این موضوع ویدئوی حرکت الکلنگی سایت رو تماشا کنید .

3 – تعویض دنده بدون کلاچ گیری

یک چرخ دنده به چرخ وصله و یه چرخ دنده به موتور و بهترین زمان تعویض دنده زمانیه که این دوتا هم سرعت شدند . افراد خیلی حرفه ای به صورت تجربی دقیقا اون لحضه هم سرعتی هر دنده دستشون اومده و می تونند بدون کلاچ تعویض دنده رو انجام دهند .

البته اگر شما هم کمی وسوسه شدید این کارو امتحان کنید توصیه می کنم کلا دورشو خط بکشید .

چون یک اشتباه کوچیک باعث می شه جعبه دنده تون (گیربکس) خرد بشه و هزینه تعویض یا تعمیر گیربکس خیلیییی زیاده

4 – نیم کلاچ برای حرکات نمایشی

در حرکات نمایش از نیم کلاچ خیلی استفاده می شه ، مثلا اگر بخواهید تو اتوبان خیلی تند و تیز لاین عوض کنید (لایی بکشید) با یه نیم کلاچ کوتاه دقیقا همون لحظه این کار به خوبی انجام می شه ،توصیه می کنم اینم تست نکنید مخصوصا در سرعت های خیلی بالا و حداقل زیر یه سال رانندگی.

چند توصیه و تجربه از زبان هنرجوها

سینا:
“من اوایل نمی‌دونستم کی باید کلاچ رو کامل بگیرم و کی نیم کلاچ کنم. تجربه بهم یاد داد که توی ترافیک‌های سنگین، بهتره خیلی به کلاچ فشار نیارم. بهترین کار اینه که کلاچ رو کم‌کم آزاد کنی و فقط وقتی لازم شد، کامل بگیری. اینطوری فشار به پات هم کمتر می‌شه و ماشین نرم‌تر حرکت می‌کنه.”

رویا:
“یکی از چیزایی که موقع آموزش یاد گرفتم، کنترل پا روی کلاجه. اوایل پام یه‌دفعه از روی کلاچ بلند می‌شد و ماشین یه تکون ناجور می‌خورد. به نظرم تمرین کنترلِ آرومِ پات روی کلاچ خیلی مهمه. مثلاً می‌تونی روی سطح صاف نیم‌کلاچ رو تمرین کنی تا دستت بیاد چقدر باید کلاچ رو آزاد کنی.”

مریم:
“به نظرم سربالایی‌ها بهترین تمرین واسه نیم‌کلاچ‌ان! من تو سربالایی‌های شلوغ کلی استرس داشتم، ولی کم‌کم با تمرین یاد گرفتم که کلاچ و گاز رو چطور با هم هماهنگ کنم. اول گاز رو یه ذره زیاد می‌کنم و کلاچ رو آروم آزاد می‌کنم، اینطوری ماشین عقب نمی‌ره و به‌مرور دستم اومد.”

علی:
“یکی از بهترین توصیه‌هایی که به من شد این بود که نیم‌کلاچ رو زیاد نگیرم. یعنی اگه دائم روی نیم‌کلاچ باشی، هم ماشین زودتر فرسوده می‌شه و هم ممکنه کنترل کمتری داشته باشی. بیشتر سعی کن فقط وقتی لازمه نیم‌کلاچ کنی و وقتی ماشین شروع به حرکت کرد، کامل کلاچ رو ول کن.”

احمد:
“تو دنده‌های پایین مخصوصاً اول و دوم، کلاچ رو باید با حوصله آزاد کنی. من اولش خیلی سریع کلاچ رو رها می‌کردم و ماشین یه تکون شدید می‌خورد. کم‌کم یاد گرفتم که آزاد کردن کلاچ باید آروم و با کنترل باشه تا ماشین نرم حرکت کنه. اینجوری سواری برای خودت و بقیه هم راحت‌تره.”

زهرا:
“واسه من کلاچ‌گیری تو ترافیک یه چالش بود. یکی از پیشنهادهایی که گرفتم این بود که به جای نیم‌کلاچ کردنِ طولانی، هر بار کمی جلو برم و دوباره بایستم. اینطوری پاهام کمتر خسته می‌شن و کنترل بیشتری دارم. به نظرم هر کس باید راهی پیدا کنه که تو ترافیک براش راحت‌تر باشه.”

رضا:
“من همیشه تو سرازیری‌های تند مشکل داشتم چون پام ناگهانی کلاچ رو ول می‌کرد. یه روز استادم بهم گفت حتماً رو ترمز هم کنترل داشته باشم و کم‌کم کلاچ رو آزاد کنم. حالا یاد گرفتم که تو سرازیری‌ها هم ترمز و هم کلاچ رو با هم کنترل کنم تا ماشین نرم و آروم حرکت کنه.”

امیر:
“برای من، پیدا کردن نقطه‌ی نیم‌کلاچ اوایل خیلی سخت بود. یه روز یکی از دوستام بهم پیشنهاد داد که تو یه جای خلوت و صاف، ماشینو تو دنده‌ی یک بذارم و فقط با کلاچ ماشین رو کمی جلو ببرم، بدون اینکه گاز بدم. با این تمرین دستم اومد که کجا دقیقاً ماشین می‌خواد راه بیفته.”

الهه:
“بزرگ‌ترین مشکلم موقع دور زدن و چرخش‌ها بود. هی به کلاچ فشار می‌آوردم و ماشین رو نیم‌کلاچ نگه می‌داشتم، که باعث می‌شد سرعت کم بشه و ماشین تکون بخوره. یکی از هنرجوهای قدیمی‌تر بهم گفت که تو پیچ‌ها فقط کمی کلاچ رو بگیرم و بیشتر کنترل رو به گاز و فرمون بدم. این روش خیلی بهتر جواب داد.”

مجید:
“من توی سراشیبی‌ها به‌طور عجیبی استرس می‌گرفتم و حس می‌کردم ماشین از کنترل خارج می‌شه. با تمرینات نیم‌کلاچ، استادم بهم یاد داد که اول گاز رو ثابت نگه دارم، بعد کلاچ رو کم‌کم رها کنم و بلافاصله دنده‌رو تغییر بدم. اینطوری دیگه هم استرس ندارم، هم ماشین راحت‌تر بالا می‌ره.”

پریسا:
“اوایل تو ترافیک پا درد می‌گرفتم، چون همیشه با کلاچ نیم‌کلاچ می‌کردم و رها نمی‌کردم. یکی از راننده‌های حرفه‌ای بهم گفت که هر چند دقیقه یه بار پامو از روی کلاچ بردارم و بذارم ماشین کمی تو توقف باشه، اینطوری کلاچ هم فرسوده نمی‌شه و پام هم استراحت می‌کنه.”

نیما:
“یه بار ماشینم توی ترافیک مدام خاموش می‌شد، مخصوصاً موقع حرکت مجدد. بعد فهمیدم مشکل از اینه که خیلی سریع پامو از روی کلاچ برمی‌دارم و ماشین شوک می‌گیره. حالا هر بار که می‌خوام راه بیفتم، اول گازو کمی بیشتر می‌کنم و بعد کلاچو آروم ول می‌کنم تا ماشین خاموش نشه.”

سمیرا:
“یکی از نکاتی که تو آموزش یاد گرفتم، اینه که تو سرازیری‌ها هم نباید دائم نیم‌کلاچ کنی، چون خیلی زود به صفحه‌ی کلاچ فشار می‌آد و فرسوده می‌شه. به جاش باید از ترمز و کنترل آهسته‌تری استفاده کنی. این روش باعث می‌شه ماشین نرم‌تر حرکت کنه و به سیستم کلاچ آسیب نرسه.”

سهیل:
“من معمولاً توی سربالایی از ترس اینکه ماشین عقب نره، خیلی گاز می‌دادم و کلاچ رو هم نگه می‌داشتم. بعد فهمیدم که اینکار فقط باعث می‌شه ماشین زیادی صدا بده و کنترلش سخت بشه. الان سعی می‌کنم فقط کمی گاز بدم و کلاچ رو به‌آرومی آزاد کنم، اینطوری ماشین دیگه عقب نمی‌ره و صاف و روون می‌ره بالا.”

هانیه:
“کنترل دقیق کلاچ و گاز رو تو سر پیچ‌ها هنوز دارم تمرین می‌کنم. مشکلم این بود که موقع پیچیدن خیلی کلاچ رو فشار می‌دادم و ماشین تعادلش بهم می‌خورد. راه‌حلش اینه که کلاچ رو کمتر بگیرم و سرعت رو با گاز و ترمز کنترل کنم. اینطوری ماشین صاف‌تر می‌پیچه.”

این توصیه‌ها می‌تونن کمکت کنن تا بهتر و راحت‌تر با کلاچ و نیم‌کلاچ کنار بیای. مثل همه‌ی چیزای دیگه تو رانندگی، تمرین و صبر خیلی مهمه.